Politiek correct, dat waren de eerste reacties van Kamerleden en brancheorganisaties op het rapport van de enquêtecommissie woningcorporaties dat donderdag verscheen. Ze omhelsden het. Blijft dat zo, of krabben ze zich achter de schermen al achter de oren? Nogal wat aanbevelingen zijn niet goed doordacht, gebaseerd op een foute aanname, bestaan al, of ontbreken gewoon. In onze nieuwsbrief van vrijdag verweet ik de commissie al in een typisch Haagse regelreflex geschoten te zijn. Wat vind ik nog meer teleurstellend aan het rapport?

Niet goed doordacht: het verbod op niet-DAEB heeft als consequentie dat corporaties geen woningen meer kunnen liberaliseren. Au!

Ook niet goed doordacht, want leidend tot een chaos: belangrijke besluiten worden onderhevig aan een huurdersraadpleging, prestatieafspraken met de gemeenten worden verplicht. Corporatiebestuurders moeten dus voortaan met jan en alleman een overeenkomst zien te bereiken over bedrijfseconomische kwesties. Met hun eigen commissarissen uiteraard, met de externe toezichthouders, met de gemeente en met hun huurders. En die kunnen heel andere belangen hebben. Huurdersorganisaties krijgen ook een zware say in de benoeming van bestuurders. De RvC’s zullen hun wenkbrauwen fronsen. Niet voor niets is overal in het Nederlandse recht de RvC als enige bevoegd om bestuurders te benoemen.

Niet uitgewerkt: het volkshuisvestelijk toezicht. De commissie wil dat vijf partijen er hun zegje over kunnen doen. De Woonautoriteit uiteraard, minister, huurders, gemeenten en WSW. Wie welk zegje over wat krijgt en hoe het met botsende zegjes moet, is echter in nevelen gehuld.

Foute aanname: het huidige borgingssysteem biedt een rentevoordeel van 800 miljoen euro, schrijft de commissie. Waarom fout? De grootte van het rentevoordeel staat niet vast, maar is afhankelijk van de rentestand en de rating van het WSW. En die wisselt voortdurend, met wel 100 tot 200 basispunten verschil. Niet goed doordacht: omdat de commissie het WSW onder toezicht van de minister wil plaatsen, wordt het afhankelijk van politieke grillen. Daardoor gaat de rating naar beneden. Niet uitgewerkt: corporaties hebben steeds minder zin om financieel voor elkaars fouten op te draaien via de onderlinge borging. Verdere druk op de rating dus, nog lager rentevoordeel. Terwijl een hoog rentevoordeel vaak als een belangrijk argument gehanteerd wordt om aan het hybride stelsel te blijven vasthouden. De commissie maakt zich vervolgens met een jantje-van-leiden af van de uitwerking van alternatieven zoals een marktmodel voor corporaties, bijvoorbeeld in de lijn van Wonen 4.0. Kans gemist om het stelsel fundamenteel te verbeteren.

Ondeskundig: de commissie adviseert dat de minister voortaan toestemming voor fusies moet geven. Huh? Dat is allang zo. En nergens onderbouwd is de geadviseerde beperking van de schaalgrootte: is groot of klein beter of slechter?

En een opmerkelijke omissie: de commissie geeft de eigen beroepsgroep (Kamerleden en bewindslieden) een zware veeg uit de pan. Terecht. Door hun wispelturigheid, politiek opportunisme en voortdurend uitstel van herziening van het stelsel hebben de politici ernstig gefaald  – de woorden zijn van de commissie. Laat dat nou uitgerekend de enige groep of organisatie zijn waarvoor de commissie geen aanbevelingen heeft hoe het voortaan beter te doen.

De analyses van het rapport kloppen, maar alle aanbevelingen? Hoe meer iets dicht getimmerd wordt met regels, hoe groter de kans dat een regel niet werkt of contraproductief is, dat iets over het hoofd wordt gezien, of dat in de praktijk iets anders ontstaat. De uitvoerbaarheid van veel van wat we met z’n allen bedenken is vaak rampzalig.

Violet Laverman, hoofdredacteur 

Aanstaande woensdag reageert Roland van Vliet, voorzitter van de enquêtecommissie, in onze nieuwsbrief op mijn kritiek.

Eerste bijeenkomst waar de conclusies van het rapport besproken worden:
Op 10 november komt de top van de sector bijeen om de conclusies van het rapport met elkaar te delen. Heet van de naald schetsen betrokkenen op bestuursniveau tijdens dit seminar dilemma's en scenario's voor de dagelijkse praktijk van elke corporatie op basis van het rapport. Lees via deze link verder voor de sprekers en programma.